ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΥΣΛΕΞΙΑ
Η δυσλεξία εκφράζει μια κατάσταση, όπου το παιδί παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες στην ανάγνωση, γραφή και ορθογραφία, οι οποίες όμως δεν δικαιολογούνται από το φυσιολογικό ή ενδεχομένως υψηλό δείκτη νοημοσύνης του.
Μαθησιακό προφίλ
- Ελλιπής φωνολογική ενημερότητα, δηλαδή ότι το κάθε γράμμα αντιστοιχεί σε έναν ήχο και ότι οι λέξεις απαρτίζονται από συλλαβές.
- Καθρεφτική γραφή, γράφει 3 αντί ε.
- Μπερδεύει γράμματα που έχουν παρόμοιο ήχο (χ-γ, φ-θ), αντικαθιστά ή παραλείπει γράμματα όταν γράφει.
- Δεν εφαρμόζει γραμματικούς, συντακτικούς ή ορθογραφικούς κανόνες.
- Δυσκολίες απομνημόνευσης
- 'Χάνει' την σειρά όταν διαβάζει
- Φτωχό λεξιλόγιο
- Δυσκολίες συντονισμού κι οργάνωσης
- Ενδεχόμενες δυσκολίες και στα μαθηματικά
Ενδείξεις στην προσχολική ηλικία
- Δυσκολεύεται να μάθει απ'έξω τραγουδάκια, τους μήνες, τις μέρες κτλ.
- Καθυστέρηση στην ομιλία
- Δυσκολεύεται να εκτελέσει ακολουθίες-βήματα για να ολοκληρώσει ένα έργο.
- Δεν κάνει ομοιοκαταληξίες-ρίμες
- Ξεχνά εύκολα τα γράμματα
- Δεν δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα βιβλία
-Δυσκολία στον συντονισμό κινήσεων και τον προσανατολισμό.
Παρέμβαση
- Εμπλοκή σε δραστηριότητες που ενισχύουν την φωνολογική ενημερότητα.
- Εξάσκηση στη γραφή και την ανάγνωση διαφόρων κειμένων.
- Πολυαισθητηριακή μέθοδος διδασκαλίας
- Οργάνωση της ύλης και 'σπάσιμο' σε μικρότερα κομμάτια
- Δομημένο ημερήσιο πρόγραμμα μελέτης στο σπίτι
- Χρήση τεχνολογίας και ελκυστικού εκπαιδευτικού υλικού
- Μείωση των σχολικών εργασιών
ΔΥΣΛΕΞΙΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
'Ολο και περισσότερες έρευνες ισχυροποιούν την άποψη ότι ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών με δυλεξία παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες και στην απόκτηση-εφαρμογή μαθηματικών εννοιών ή πράξεων. Κατά κανόνα, παρουσιάζουν τις παρακάτω δυσκολίες.
1. ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ : μπερδεύουν μαθηματικά σύμβολα ή αριθμούς που παρουσιάζουν μορφολογικές ομοιότητες, πχ. 3-5, 9-6.
2. ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ : δυσκολία στη διάκριση δεξιά-αριστερά, η οποία οδηγεί σε αδυναμία να ακολουθήσουν τα βήματα των πράξεων.
3. ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ/ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ: είναι πιο αδύναμες και ξεχνούν εύκολα τις πληροφορίες που λαμβάνουν (πχ. προπαίδεια).
4.Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ: οι μαθηματικοί όροι είναι εννίοτε συμβολικοί και αποκτούν άλλη σημασία από αυτήν που έχουν στην καθημερινότητα, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται στη διάκριση τους.
5. ΑΓΧΟΣ: όλες αυτές οι δυσκολίες προκαλούν έντονο άγχος ή φόβο για τα μαθηματικά και τα παιδιά εκφράζουν έντονη άρνηση να συμμετάσχουν στην μαθησιακή διαδικασία.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
1. Ανάλυση των πληροφοριών/ύλης σε μικρότερα κομμάτια (task analysis).
2. Συνεχής επανάληψη και εξάσκηση
3. Ελκυστικό εκπαιδευτικό υλικό - οπτικοποίηση της ύλης
4. Χρήση τεχνολογίας και παραδειγμάτων από την καθημερινότητα
5. Πολυαισθητηριακή μέθοδος (επεξεργασία πληροφοριών μέσω όλων των αισθήσεων).
Η δυσλεξία εκφράζει μια κατάσταση, όπου το παιδί παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες στην ανάγνωση, γραφή και ορθογραφία, οι οποίες όμως δεν δικαιολογούνται από το φυσιολογικό ή ενδεχομένως υψηλό δείκτη νοημοσύνης του.
Μαθησιακό προφίλ
- Ελλιπής φωνολογική ενημερότητα, δηλαδή ότι το κάθε γράμμα αντιστοιχεί σε έναν ήχο και ότι οι λέξεις απαρτίζονται από συλλαβές.
- Καθρεφτική γραφή, γράφει 3 αντί ε.
- Μπερδεύει γράμματα που έχουν παρόμοιο ήχο (χ-γ, φ-θ), αντικαθιστά ή παραλείπει γράμματα όταν γράφει.
- Δεν εφαρμόζει γραμματικούς, συντακτικούς ή ορθογραφικούς κανόνες.
- Δυσκολίες απομνημόνευσης
- 'Χάνει' την σειρά όταν διαβάζει
- Φτωχό λεξιλόγιο
- Δυσκολίες συντονισμού κι οργάνωσης
- Ενδεχόμενες δυσκολίες και στα μαθηματικά
Ενδείξεις στην προσχολική ηλικία
- Δυσκολεύεται να μάθει απ'έξω τραγουδάκια, τους μήνες, τις μέρες κτλ.
- Καθυστέρηση στην ομιλία
- Δυσκολεύεται να εκτελέσει ακολουθίες-βήματα για να ολοκληρώσει ένα έργο.
- Δεν κάνει ομοιοκαταληξίες-ρίμες
- Ξεχνά εύκολα τα γράμματα
- Δεν δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα βιβλία
-Δυσκολία στον συντονισμό κινήσεων και τον προσανατολισμό.
Παρέμβαση
- Εμπλοκή σε δραστηριότητες που ενισχύουν την φωνολογική ενημερότητα.
- Εξάσκηση στη γραφή και την ανάγνωση διαφόρων κειμένων.
- Πολυαισθητηριακή μέθοδος διδασκαλίας
- Οργάνωση της ύλης και 'σπάσιμο' σε μικρότερα κομμάτια
- Δομημένο ημερήσιο πρόγραμμα μελέτης στο σπίτι
- Χρήση τεχνολογίας και ελκυστικού εκπαιδευτικού υλικού
- Μείωση των σχολικών εργασιών
ΔΥΣΛΕΞΙΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
'Ολο και περισσότερες έρευνες ισχυροποιούν την άποψη ότι ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών με δυλεξία παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες και στην απόκτηση-εφαρμογή μαθηματικών εννοιών ή πράξεων. Κατά κανόνα, παρουσιάζουν τις παρακάτω δυσκολίες.
1. ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ : μπερδεύουν μαθηματικά σύμβολα ή αριθμούς που παρουσιάζουν μορφολογικές ομοιότητες, πχ. 3-5, 9-6.
2. ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ : δυσκολία στη διάκριση δεξιά-αριστερά, η οποία οδηγεί σε αδυναμία να ακολουθήσουν τα βήματα των πράξεων.
3. ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΗ/ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΗ ΜΝΗΜΗ: είναι πιο αδύναμες και ξεχνούν εύκολα τις πληροφορίες που λαμβάνουν (πχ. προπαίδεια).
4.Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ: οι μαθηματικοί όροι είναι εννίοτε συμβολικοί και αποκτούν άλλη σημασία από αυτήν που έχουν στην καθημερινότητα, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται στη διάκριση τους.
5. ΑΓΧΟΣ: όλες αυτές οι δυσκολίες προκαλούν έντονο άγχος ή φόβο για τα μαθηματικά και τα παιδιά εκφράζουν έντονη άρνηση να συμμετάσχουν στην μαθησιακή διαδικασία.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
1. Ανάλυση των πληροφοριών/ύλης σε μικρότερα κομμάτια (task analysis).
2. Συνεχής επανάληψη και εξάσκηση
3. Ελκυστικό εκπαιδευτικό υλικό - οπτικοποίηση της ύλης
4. Χρήση τεχνολογίας και παραδειγμάτων από την καθημερινότητα
5. Πολυαισθητηριακή μέθοδος (επεξεργασία πληροφοριών μέσω όλων των αισθήσεων).
ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΥΣΑΡΙΘΜΗΣΙΑ (Developmental Dyscalculia)
Σύμφωνα με τον ορισμό του Kosc (1974), η δυσαριθμησία αναφέρεται σε περιπώσεις παιδιών που παρουσιάζουν σοβαρές δυσκολίες στην κατανόηση των μαθηματικών (επίλυση προβλημάτων, κατανόηση μαθηματικών ή προμαθηματικών εννοιών, αναγνώριση συμβόλων ή αριθμών) και κυρίως στον υπολογισμό.
Η δυσαριθμησία είναι σχετικά μια άγνωστη ειδική μαθησιακή δυσκολία, η οποία ενδέχεται να συνοδεύεται κι από άλλες μαθησιακές δυσκολίες.
Βασικά Συμπτώματα
- Δυσκολία στο να διαβάσει ή να γράψει αριθμούς
- Αδυναμία να εκτελέσει σωστά είτε νοερά είτε γραπτά τις 4 βασικές πράξεις
- Αδύναμη χωροχρονική αντίληψη
- Αδύναμος οπτικο-κινητικός συντονισμός
- Δεν θυμάται εύκολα τύπους ή κανόνες
- Δεν μπορεί να διαχειριστεί εύκολα τα χρήματα
- Δυσκολία στην κατανόηση μαθηματικών ή προμαθηματικών εννοιών
ΜΟΡΦΕΣ ΔΥΣΑΡΙΘΜΗΣΙΑΣ
-Λεκτική: Εκδηλώνεται με τη δυσκολία κατανόησης και χρήσης μαθηματικών όρων και την αδυναμία λεκτικής απόδοσης των μαθηματικών σχέσεων
-Πρακτογνωστική: Εκδηλώνεται με τη δυσκολία μαθηματικού χειρισμού πραγματικών αντικειμένων και εικόνων.
-Λεξιλογική: Εκδηλώνεται με την αδυναμία αναγνώρισης μαθηματικών συμβόλων.
-Γραφολογική: Εκδηλώνεται με τη δυσκολία στη γραπτή απόδοση μαθηματικών συμβόλων.
-Ιδεογνωστική: Σχετίζεται με τη δυσκολία κατανόησης μαθηματικών ιδεών και σχέσεων.
-Λειτουργική: Αναφέρεται στην αδυναμία εκτέλεσης αριθμητικών πράξεων.
ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ
Η δυγραφία είναι μια νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στη γραφή.
ΠΙΘΑΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
- Δυσανάγνωστα γράμματα
- Ασκεί το παιδί πολλή μεγάλη πίεση όταν γράφει
- Δυσκολία να ακολουθήσει τις γραμμές του τετραδίου
- Δυσκολία συντονισμού κινήσεων
- Κακή στάση σώματος όταν γράφει (σκύψιμο)
- Αντιστροφές γραμμάτων
- Το γράψιμο είναι μια κοπιαστική διαδικασία για το παιδί
- Οι σειρές συγκλίνουν και τα διαστήματα των λέξεων είναι ανομοιογενή
- Φτωχό επίπεδο ζωγραφικής
Η δυσγραφία επηρεάζει άμεσα και ποικιλοτρόπως τη μαθησιακή εικόνα του παιδιού, μετατρέποντας την μαθησιακή διαδικασία σε μια επώδυνη και βαρετή δραστηριότητα. Η αντιμετώπιση της απαιτεί την βοήθεια από έναν εργοθεραπευτή, ο οποίος αφού αξιολογήσει τις δυσκολίες του παιδιού, θα το βοηθήσει να βελτιώσει τις γραφοκινητικές του δυσκολίες.
Σύμφωνα με τον ορισμό του Kosc (1974), η δυσαριθμησία αναφέρεται σε περιπώσεις παιδιών που παρουσιάζουν σοβαρές δυσκολίες στην κατανόηση των μαθηματικών (επίλυση προβλημάτων, κατανόηση μαθηματικών ή προμαθηματικών εννοιών, αναγνώριση συμβόλων ή αριθμών) και κυρίως στον υπολογισμό.
Η δυσαριθμησία είναι σχετικά μια άγνωστη ειδική μαθησιακή δυσκολία, η οποία ενδέχεται να συνοδεύεται κι από άλλες μαθησιακές δυσκολίες.
Βασικά Συμπτώματα
- Δυσκολία στο να διαβάσει ή να γράψει αριθμούς
- Αδυναμία να εκτελέσει σωστά είτε νοερά είτε γραπτά τις 4 βασικές πράξεις
- Αδύναμη χωροχρονική αντίληψη
- Αδύναμος οπτικο-κινητικός συντονισμός
- Δεν θυμάται εύκολα τύπους ή κανόνες
- Δεν μπορεί να διαχειριστεί εύκολα τα χρήματα
- Δυσκολία στην κατανόηση μαθηματικών ή προμαθηματικών εννοιών
ΜΟΡΦΕΣ ΔΥΣΑΡΙΘΜΗΣΙΑΣ
-Λεκτική: Εκδηλώνεται με τη δυσκολία κατανόησης και χρήσης μαθηματικών όρων και την αδυναμία λεκτικής απόδοσης των μαθηματικών σχέσεων
-Πρακτογνωστική: Εκδηλώνεται με τη δυσκολία μαθηματικού χειρισμού πραγματικών αντικειμένων και εικόνων.
-Λεξιλογική: Εκδηλώνεται με την αδυναμία αναγνώρισης μαθηματικών συμβόλων.
-Γραφολογική: Εκδηλώνεται με τη δυσκολία στη γραπτή απόδοση μαθηματικών συμβόλων.
-Ιδεογνωστική: Σχετίζεται με τη δυσκολία κατανόησης μαθηματικών ιδεών και σχέσεων.
-Λειτουργική: Αναφέρεται στην αδυναμία εκτέλεσης αριθμητικών πράξεων.
ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ
Η δυγραφία είναι μια νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στη γραφή.
ΠΙΘΑΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
- Δυσανάγνωστα γράμματα
- Ασκεί το παιδί πολλή μεγάλη πίεση όταν γράφει
- Δυσκολία να ακολουθήσει τις γραμμές του τετραδίου
- Δυσκολία συντονισμού κινήσεων
- Κακή στάση σώματος όταν γράφει (σκύψιμο)
- Αντιστροφές γραμμάτων
- Το γράψιμο είναι μια κοπιαστική διαδικασία για το παιδί
- Οι σειρές συγκλίνουν και τα διαστήματα των λέξεων είναι ανομοιογενή
- Φτωχό επίπεδο ζωγραφικής
Η δυσγραφία επηρεάζει άμεσα και ποικιλοτρόπως τη μαθησιακή εικόνα του παιδιού, μετατρέποντας την μαθησιακή διαδικασία σε μια επώδυνη και βαρετή δραστηριότητα. Η αντιμετώπιση της απαιτεί την βοήθεια από έναν εργοθεραπευτή, ο οποίος αφού αξιολογήσει τις δυσκολίες του παιδιού, θα το βοηθήσει να βελτιώσει τις γραφοκινητικές του δυσκολίες.
ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ-ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ (ADH-D)
Η ΔΕΠ-Υ διαγνωστικά ανήκει στην ομάδα των 'διασπαστικών διαταραχών συμπεριφοράς. Τα συμπτώματα εμφανίζονται πριν τα 7 και είναι πιο συχνά στα αγόρια απ'ότι στα κορίτσια (3:1). Συνιστά μια διαταραχή που κατά βάση έχει κληρονομική - γονιδιακή αιτιοπαθογένεια.
ΤΥΠΟΙ ΔΕΠ-Υ
1. ΔΕΠΥ συνδυαστικός τύπος : υφίσταται διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότα
2. ΔΕΠΥ υπερισχύων τύπος υπερκινητικότητας: υφίσταται υπερκινητικότητα αλλά όχι διάσπαση
3. ΔΕΠΥ υπερισχύων τύπος διάσπασης : υφίσταται διάσπαση αλλά όχι υπερκινητικότητα
ΠΡΟΦΙΛ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΔΕΠ-Υ
- Διασπάται εύκολα η προσοχή του
- Σηκώνεται από τη θέση του συνέχεια ή στριφογυρίζει, περιφέρεται μέσα στην τάξη
- Διακόπτει τους άλλους όταν μιλάνε και δεν μπορεί να περιμένει τη σειρά του
- Μιλά ακατάπαυστα
- Δεν ολοκληρώνει τις σχολικές εργασίες
- Κακή οργάνωση χώρου και χρόνου
- Κάνει επικίνδυνα πράγματα (σκαρφαλώνει)
- Είναι παρορμητικός
- Δυσκολεύεται με τις φιλίες
- Σύνοδες μαθησιακές δυσκολίες (ανάγνωση, γραφή)
- Ξεχνά και κουράζεται εύκολα
ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ
- Οργάνωση χώρου, χρόνου και σχολικής μελέτης
- Σταθερά όρια, κανόνες και δομημένες συμπεριφορές
- Σταθερότητα στη συμπεριφορά των άλλων
- Συχνά διαλείμματα
- Εναλλαγή δραστηριοτήτων και ερεθισμάτων για να μην βαριέται
- Οπτικοποίηση ημερολογίου και του ημερήσιου προγράμματος
- Χρήση σχεδιαγραμμάτων-εννοιολογικών χαρτών (mindmappings)
- Ελκυστικό εκπαιδευτικό υλικό
- Να κάθεται στο πρώτο θρανίο, ώστε να υπάρχει συχνή βλεμματική επαφή με το δάσκαλο-α
- Μνημονικές τεχνικές που βοηθούν στην εκμάθηση (βοηθητικές κάρτες, παιχνίδια)
- 'Σπάσιμο' των ασκήσεων σε μικρότερα κομμάτια
- Απλοποίηση των οδηγιών
- Συνεχής επιβράβευση και ενθάρρυνση
- Εφαρμογή ενός point system όπου το παιδί μαζεύει πόντους ως επιβράβευση όποιας επιθυμητής συμπεριφοράς ή χάνει πόντους στην αντίθετη περίπτωση.
Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να είμαστε επικριτικοί, ειρωνικοί ή ιδιαιτέρως αυστηροί με αυτά τα παιδιά, όταν δεν καταφέρνουν να διεκπεραιώσουν αυτό που τους έχει ανατεθεί.
Η ΔΕΠ-Υ διαγνωστικά ανήκει στην ομάδα των 'διασπαστικών διαταραχών συμπεριφοράς. Τα συμπτώματα εμφανίζονται πριν τα 7 και είναι πιο συχνά στα αγόρια απ'ότι στα κορίτσια (3:1). Συνιστά μια διαταραχή που κατά βάση έχει κληρονομική - γονιδιακή αιτιοπαθογένεια.
ΤΥΠΟΙ ΔΕΠ-Υ
1. ΔΕΠΥ συνδυαστικός τύπος : υφίσταται διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότα
2. ΔΕΠΥ υπερισχύων τύπος υπερκινητικότητας: υφίσταται υπερκινητικότητα αλλά όχι διάσπαση
3. ΔΕΠΥ υπερισχύων τύπος διάσπασης : υφίσταται διάσπαση αλλά όχι υπερκινητικότητα
ΠΡΟΦΙΛ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΔΕΠ-Υ
- Διασπάται εύκολα η προσοχή του
- Σηκώνεται από τη θέση του συνέχεια ή στριφογυρίζει, περιφέρεται μέσα στην τάξη
- Διακόπτει τους άλλους όταν μιλάνε και δεν μπορεί να περιμένει τη σειρά του
- Μιλά ακατάπαυστα
- Δεν ολοκληρώνει τις σχολικές εργασίες
- Κακή οργάνωση χώρου και χρόνου
- Κάνει επικίνδυνα πράγματα (σκαρφαλώνει)
- Είναι παρορμητικός
- Δυσκολεύεται με τις φιλίες
- Σύνοδες μαθησιακές δυσκολίες (ανάγνωση, γραφή)
- Ξεχνά και κουράζεται εύκολα
ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ
- Οργάνωση χώρου, χρόνου και σχολικής μελέτης
- Σταθερά όρια, κανόνες και δομημένες συμπεριφορές
- Σταθερότητα στη συμπεριφορά των άλλων
- Συχνά διαλείμματα
- Εναλλαγή δραστηριοτήτων και ερεθισμάτων για να μην βαριέται
- Οπτικοποίηση ημερολογίου και του ημερήσιου προγράμματος
- Χρήση σχεδιαγραμμάτων-εννοιολογικών χαρτών (mindmappings)
- Ελκυστικό εκπαιδευτικό υλικό
- Να κάθεται στο πρώτο θρανίο, ώστε να υπάρχει συχνή βλεμματική επαφή με το δάσκαλο-α
- Μνημονικές τεχνικές που βοηθούν στην εκμάθηση (βοηθητικές κάρτες, παιχνίδια)
- 'Σπάσιμο' των ασκήσεων σε μικρότερα κομμάτια
- Απλοποίηση των οδηγιών
- Συνεχής επιβράβευση και ενθάρρυνση
- Εφαρμογή ενός point system όπου το παιδί μαζεύει πόντους ως επιβράβευση όποιας επιθυμητής συμπεριφοράς ή χάνει πόντους στην αντίθετη περίπτωση.
Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να είμαστε επικριτικοί, ειρωνικοί ή ιδιαιτέρως αυστηροί με αυτά τα παιδιά, όταν δεν καταφέρνουν να διεκπεραιώσουν αυτό που τους έχει ανατεθεί.